Sagrantino. De Prima Donna van Umbrië

“I could drink a case of you and still be on my feet”
Joni Mitchell

Denk aan Italië en je denkt automatisch aan wijn. Het land staat dan ook niet voor niets in de top 3 van de meeste producerende wijnlanden van de wereld. De eerste Italiaanse druivennamen die bij een wijnliefhebber naar boven schieten zijn vaak de sangiovese en nebbiolo. Wellicht komt de pinot grigio, nero davola, prosecco (glera) of primitive nog voorbij, maar dan stopt het riedeltje vaak. En daaarmee doe je het wijnland geen eer aan. Italië heeft namelijk wel honderden verschillende druivenvariëteiten, die vaak in een redelijke anonimiteit groeien. Een van deze druiven is de sagrantino. Deze Prima Donna groeit alleen in de heuvels rondom Montefalco in Umbrië waarvan waanzinnige intense diep rode wijnen worden gemaakt. Het wordt dus hoog tijd deze druif eens in de spotlight te zetten.

Montefalco Sagrantino Anteprima 2016
Om meer wijnliefhebbers bekend te maken met de Sagrantino druif wordt er ieder jaar in februari de Anteprima van de Sagrantino georganiseerd door het Consortium. Zo’n 40 wijnboeren en producenten geven act de présence om hun nieuwe wijnen uit het jaar (2016) te tonen aan het gretige publiek. Plaats van delict is natuurlijk zijn geboortegrond, Montefalco, het kloppende hart van de Sagrantino wijn.
“Italie kent 21 regio’s. Emilio Romagna’s is de grootste. Umbrië is met zo’n 8500 vierkante km, (na Valle d,Aost)e de kleinste regio”

Umbrie
De regio Umbrië bestaat uit twee provincies: Perugia en het veel kleinere Terni in het zuiden. Vanaf Rome is het twee uurtjes rijden (zeker met een Italiaanse chauffeur!) naar het Middeleeuwse stadje Montefalco. De provincie Perugia is vernoemd naar de gelijknamige hoofdstad van Umbrië. In de 6de eeuw voor Christus vestigden zich hier een stam de Umbri, de naamgevers van de regio.

Hoe verder je van Rome afreist hoe heuvelachtiger en groener het landschap.. Daarom noemen ze Umbrië ook wel het groene hart van Italië. Het is een vallei waar de rivier de Tibet door heen stroomt. Daarnaast is er het grote stuwmeer Lago di Corbara. Hier vind je vooral veel wijn- en olijfgaarden maar ze zijn ook beroemd om de zwarte en witte truffel!, en de heerlijke chocolade bonbon, de Baci (=kus) van Perugina. Luisa Spagnoli was de eerste die in 1922 deze wereldberoemde lekkernij maakte. Ze schreef met de hand geheime liefdes-verklaringen aan haar minnaar Giovanni Buitoni en verstopte ze in een chocolaatje waardoor het bericht veilig bij hem terecht kon komen. Tot op de dag van vandaag worden deze kleine liefdesverhalen geproduceerd. Ze zijn maar liefst in zes talen verkrijgbaar.

De stad Montefalco
De naam (Monte = berg en falco = valk) verraadt dat de stad hoog op een berg ligt. Zo’n 500 meter boven de zeespiegel. Vanaf de stadspporten krijg je een prachtig uitzicht over de wijngaarden. De bijnaam van Montefalco is “het balkon van Umbrië” . Bij dit uitzicht snap je direct waarom. Bij het vallen van de nacht geven de honderden lichtjes afkomstig van de kleine dorpjes in de vallei een romantisch beeld.

De blauwe druif Sagrantino
Laten we eens een duik nemen in het leven van deze redelijk zeldzame druif. Je vindt hem namelijk alleen in Umbrië, in de provincie Perugia, rondom de steden Montefalco en Bevagna. De Sagrantino is een diep donkere en intense verschijning. Hij rijpt laat en is bestand tegen vorst in de winter en lente en vatbaar voor valse meeldauw. De druiventrossen zijn klein, maar de druif heeft een hele dikke schil, bezit veel suiker, zuren, tannine en heeft een bijzondere intense kleur.

Het is dus duidelijk een druif met pit. Bij het drinken van een tannat of malbec druif maak je je wellicht al vaak zorgen om de blauwe tanden die ze achterlaten. Maar na het proeven van een Sagrantino zal het charmante lachen je helemaal vergaan.

Bij het noemen van de meest beroemde wijnen van Italië worden Brunello en Barolo vaak in één adem genoemd. Maar de Sagrantino di Montefalco mag wat mij betreft best in dit rijtje opgenomen worden want hij verdient het om beter bekend te zijn bij de wijnliefhebber. Het is de meest traditionele rode wijn van Umbrië en met een heel eigenzinnig karakter.

De geschiedenisboeken vertellen weinig over de achtergrond van de Sagrantino druif. Er wordt gezegd dat hij vanuit Griekenland door Byzantijnse monnikken is meegenomen, danwel de Fransiscaner monnikken die het mee hebben genomen uit Klein-Azië. Pas rond 1500 duiken er documenten op over zijn bestaan.En in 1549 werd er geschreven over zjn opvallende verschijning. De destijds zoete wijn werd voornamelijk gebruikt bij feestdagen en religieuze vieringen. Sagre is een lokaal zondags eetfestijn. De naam refereert dan ook aan de sacrestie. De suikers verdoezelden de tannins waardoor de wijn beter drinkbaar was. Door zijn hoge suikergehalte werden er vroeger veel zoete wijnen van gemaakt. Deze zogenaamde passito wijnen dus van ingedroogde druiven, worden nog steeds geproduceerd maar de aandacht gaat nu met name naar de droge variant.

Halverwege de 20ste eeuw was de donkere adonis bijna uitgestorven. Gelukkig herkenden een aantal wijnmakers (onder aanvoering van Marco Caprai van het wijndomein Arnaldo Caprai) in de jaren zeventig de kracht van deze autochtone druif. Ondertussen wint de Sagrantino aan populariteit. Zijn aanplant stijgt ieder jaar en op dit moment ontfermen een 80–tal wijnproducenten zich over de toekomst van deze druif. Gezamenlijk hebben ze zo’n 700 hectare aan wijngaarden (in 1810 waren er 1100 hectare !)

NB: Inmiddels is de sagrantino druif geadopteerd door enthousiaste wijnmakers en duikt hij op in Toscane, Sicilie, Australie en Californie. Maar de productie is heel erg klein.

DOC en DOCG
Montefalco di Sagrantino kreeg door lang aandringen in 1979 de status van DOC. Sinds 1992 heeft Montefalco di Sagrantino (samen met de Torgiano Rosso Reserva) de prestigieuze DOCG status, zowel voor de droge rode wijn als de passito versie en moet hij voldoen aan een aantal voorwaarden. De wijn moet voor 100% gemaakt moet zijn van Sagrantino druiven, en uit het gebied komen. Sagrantino kun je alleen maken in 5 communes. Montefalco, Bevagna, Gualdo Cattaneo, Castel Ritaldi en Ginao dell’ Umbria.Daarnaast moet de wijn minimaal 33 maanden ouderen waarvan minimaal 12 maanden hout opvoeding alvorens het op de markt mag komen. De druif kenmerkt zich door zijn hoge tannine en diepe kleur en de druiven moeten een optimale rijpheid hebben om kwaliteitswijn te garanderen.

Onder het DOCG label vinden we ook de Montefalco Rosso. Dit is niet het kleinere broertje want de samenstelling is totaal anders. Voor deze wijn mogen andere druivenvarieteiten worden. De Montefalco Rosso (sangiovese 60-70% aangevuld met o.a. cabernet sauvignon, merlot, sagrantino of canaiolo) en de Montefalco bianco (o.a. grechetto, viognier trebbiano spoletino, malvasia, chardonnay) hebben sinds 1979 ook een DOC status. In totaal zijn er 13 DOC wijnen in Umbrie.

DOCG : Denominazione di Origine Controllata e Garantita Allerhoogste kwaliteitsnorm : als DOC plus strengere regels waaronder maximale opbrengst per hectare. Wijnen moeten gekeurd worden door een commissie voordat ze gebotteld mogen worden.. • DOC : Denominazione di Origine Controllata . Een na hoogste kwalificatie .


Sagrantino aan tafel
De Sagrantino druif geurt en smaakt intens kruidig en krachtig, waarin pruimen, tabak en leer vaak worden waar genomen, De wijn heeft veel kleur en (rijpe) zachte tannines, gelardeerd met fruit van bramen, pruimen en drop. Deze uitgesproken smaken combineren zeer goed met de enigszins boersige zware gerechten van hun eigen land. Maar ook truffels laten zich goed begeleiden met de sagrantino. Alhoewel de zwarte truffel niet zo geurend is als de witte (de excellente profumo di tartufo) is ze in de wintermaanden een waar feestje. En in Umbrië zeggen ze: truffel moet je in overdaad kunnen eten. Niet zo’n flintertje over de risotto of de pasta (umbricelli =een iets dikkere versie van de spaghetti in de vorm van een gevlechte letter S) maar gul geschaafd over stevige tomatensaus, varkensvlees en omelet. Deze eetbare diamant verandert iedere saaie maaltijd in een feest.

Vintage 2016
Na het exceptioneel (‘dikke’) wijnjaar 2015 waren de verwachtingen hoog gespannen. En ook in 2016 gaf de natuur wederom een brevet van vermogen wat zich vertaalde in een uitzonderlijke vintage. Het jaar 2016 ontvangt overal hoge noteringen. Wellicht is 2016 iets minder lang houdbaar maar kent een prachtige fraicheur dus ook daarom sneller drinkbaar.

I could drink a case of you and still be on my feet (Joni Mitchell )

Lijst van wijnhuizen
Tijdens een imponerende en goed georganisserde zittende proeverij waar honderden wijnen de revue passeerden noem ik een aantal wijnhuizen :

Tenuta del Cerro – Colpetrone Een wijnhuis dat is opgericht in 1995, behoort tot de besten van de regio.
1. Montefalco Sagrantino docg 2016 tenute del cerro
Prachtige wijn vol en dik maar tevens elegant. Geweldige balans en fraicheur
2. Montefalco Rosso doc 2015
Geweldig sap mooi intens en vriendelijk fruit heerlijk sap complex geweldig doordrinkbaar ondanks het rijpe jaar 2015


Azienda Agricola Montioni
Est in 1978 met 8 hectare aan wijngaarden en olijfbomen. Hoogste wijngaard ligt 380 meter boven de zeespiegel. Moeder Piera is het geheime wapen die samen met zoon Paolo het wijnhuis runt.
Ma Gia 2015 en de 2016 (meer eleganter van stijl)

Cantina Le Cimate ,
Le Cimate ligt op tien minuutjes rijden door de heuvels van Montefalco. Hier ontmoeten we Paolo. Zijn vader maakte eigenhandig de berg waarop de Cantina staat.

Zijn grootvader Paolo was president van de consortio in 1995 . Hij verkocht destijds zijn druiven aan de coöperatie. En maakte in kleine oplage zelf twee wijnen van de wijngaarden die eigendom waren van de kerk. Hij kocht de grond uiteindelijk en creeerde 11 hectare aan terrassen wijngaard. In 2009 bouwden ze het estate en breiden ze de wijngaarden uit. In 2020 bezitten ze ze 23 hectare. De helft wit en de andere helft rood.

Coco Ilaria. Sinds 2013 Vrouwelijke eigenaar en tevens wijnmaker

Romanelli.
Davide Romanelli is derde generatie. In 2003 planten ze nieuwe wijngaarden en in 2007 komt de eerste wijn op fles. Ze produceren twee Montefalco Rosso wijnen en twee Sagrantino wijnen. En zijn geinteresseerd naar de invloed van de verschillende bodems.

Sagrantino 2009. Oogst op 1,2 en 3 november was de oogst. Zeer elegant, 15 procent alc. 18 mnd in barrique en 15 mond in bottle. Big barrels and barrique allier different toasting.
Sagrantino Montefalco 2015
Sagrantino Medeo 2015 ,

Mevante eigenaar Patricia en wijnmaker Andrea werken sinds 5 jaar samen op dit estate
Montefalco Rosso 2018 sangiovese en Sagrantino
Montefalco Sagrantino 2016

Antonelli (organic)
Montefalco Rosso 2017 montepulciano sangiovese en Sagrantino
Montefalco Rosso 2016 & Montefalco Sagrantino 2016

Arnaldo caprai est 1971
Montefalco Rosso reserva 2015 best parcels 20 mnd aging .
Sagrantino 2016 collepiano
Sagrantino val de Maggio .
Benedetti & Grigi In 2014 brachten de twee mannen hun wijngaarden bij elkaar.
Montefalco Rosso 2017
sangiovese, Sagrantino en merlot. er was meer selectie in de wijngaard
Sagrantino 2016
Colle Giocco Sagrantino 2016
Colsanto Montefalco rosse 2015

La Veneranda

Moretti Omera (organic)Maakt indruk met zowel de Montefalco Rosso 2017 als de Sagrantino 2016
Scacciadiavoli Wijnhuis sinds 1884. Nu Vierde generatie Sagrantino 2016 . geweldige balans. Een van de beste wijnen uit de proeverij

Tabarrini
Wijn 1 Montefalco Rosso DOC 2016 boccatone
Prachtige neus geweldig fruit heerlijk glas wijn.
Wijn 2 Montefalco Sagrantino docg 2016
Prachtige diep donker bijna tannat achtste stijl.
Goede fraicheur , ronde tannines.

Bocale
Bocale 2010
Valentini familie creeerde in 2002 het wij nhuis Bocale.
Bocale veranderde na 2005 wat zijn eerste vintage was door de barrique te veranderen naar groot barrel. De maceration duur van twee weken naar 45 dagen . Dit is duidelijk waarneembaar in de 2010
Mooi structuur. Boerenkool. Bloemkool. Lichte balsamico. Wel iets drogende tannines. mooie kleur ontwikkeling
Bocale 2015
mooi vol fruit doordrinkbaar
Bruine suiker en veel intens rood en zwart fruit. Chocolade en balsamico
Bocale 2016
Schoon, vers fruit mooie bite heerlijke romige afdronk

April, 2020

Voor actuele informatie kijk op https://www.consorziomontefalco.it/en/consorzio/